Վերջին տարիներին Հայաստանը դարձել է պերմանենտ ընտրությունների երկիր։ Ընտրությունից ընտրություն քաղաքակիրթ նախընտրական արշավ կազմակերպելը դառնում է անհրաժեշտություն։
Պատմություն դարձան նաեւ Ազգային ժողովի այս ընտրությունները։ «Արեգ-73» գիտամշակութային ասոցիացիան փորձել է դիտարկում կատարել, թե որքանո՞վ այս կամ այն քաղաքական ուժերի անցկացրած քարոզարշավներում կիրառվեցին վերը նշված մոդելները, տեխնոլոգիաները։ Հարցերին պատասխանում է ասոցիացիայի նախագահ Գերասիմ Բարսեղյանը։
– Ըստ Ձեր դիտարկումների, Հայաստանում հնարավո՞ր է անցկացնել կազմակերպված նախընտրական արշավ, որտեղ կկիրառեն նաեւ քաղաքական մարկետինգի գործիքները։
– Նախ քաղաքական մարկետինգ ասելով մենք պետք է առաջին հերթին նկատի ունենանք քաղաքական շուկան, որտեղ առանցքային դեր են խաղում փոխանակման հարաբերությունները։ Դրանք հիմնականում հիմնված են պահանջարկի եւ առաջարկի, առքի եւ վաճառքի պարզ տնտեսական իրողությունների վրա։ Ընտրությունների պարագայում գաղափարները հանդես են գալիս այն հիմնական արդյունքի դերում, ինչը քաղաքական շուկայում ներկայացվում է վաճառքի։ Գնորդի դերում այս դեպքում հանդես են գալիս ընտրողները, գնման միջոցը ընտրողի ձայնն է։ Սա, իհարկե, խիստ սպեկուլյատիվ բնույթ ունեցող առարկայական բացատրությունն էր քաղաքական մարկետինգ բազմաբովանդակ երեւույթի։
Կարդացեք նաև
– Այս ընտրություններին «գաղափարների վաճառքը» ինչպե՞ս իրականացվեց։
– Միանշանակ է, որ սոցիալական կոնյունկտուրան այնքան էլ չնպաստեց «գաղափարների վաճառքին»։ Այդ է վկայում այս ընտրություններում ազգաբնակչության մասնակցության համեմատաբար ցածր տոկոսը։ Սակայն որոշ քաղաքական ուժերի սկզբունքորեն հաջողվեց իրենց գաղափարները ճիշտ եւ մատչելի ներկայացնել հասարակայնությանը։ Հետեւանքը դարձավ այն, որ հասարակությունը ընդունեց եւ իրատեսական համարեց այդ ուժերի առաջադրած գաղափարները։
Խոսքը նախ եւ առաջ վերաբերում է այն քաղաքական միավորներին, ովքեր զբաղեցրին առաջին չորս տեղերը («Միասնություն» դաշինք, ՀԿԿ, «Իրավունք եւ միաբանություն», ՀՅԴ)։ Պետք է նկատել, որ քաղաքական այս միավորները հիմնականում օգտվեցին քաղաքական մարկետինգի բոլոր գործիքներից։ Հատկապես կիրառվեցին քաղաքական գովազդի բազմազան ձեւեր եւ միջոցներ (ԶԼՄ-ով գովազդը)։ Բնական է, որ յուրաքանչյուր ապրանք պետք է գովազդվի, որպեսզի ունենա գնորդների համեմատաբար մեծ շուկա։ Այս քաղաքական միավորների կողմից իրագործված քաղաքական արշավները վկայում են, որ Հայաստանում քաղաքական կոնյունկտուրան բարենպաստ էր քաղաքական մարկետինգի գործիքները կիրառելու առումով։ Այս ֆոնի վրա իր նեգատիվ ազդեցությունն ունեցավ նաեւ ընտրական ցածր կուլտուրան, ինչով եւ կարելի է բացատրել մեծ թվով քաղաքական գործիչների պարտությունը Ազգային ժողովի ընտրություններում։
– Ի՞նչ ասել է ընտրական ցածր կուլտուրա։
– Ընտրական կուլտուրան քաղաքական կուլտուրայի մի մասն է, կարելի է ասել՝ առավել ակնառու եւ գործառնական։ Ընտրական կուլտուրան կախված է ընտրազանգվածի իրազեկությունից։ Եթե ընտրազանգվածը իրազեկ եւ մասնակից չէ քաղաքական գործընթացներին, ապա, բնականաբար, ցածր է ընտրական կուլտուրան։ Սրան թերեւս նպաստում է սոցիալական կոնյունկտուրան։ Ինչ խոսք, բավականին մեծ էին նաեւ գաղափարական էկլեկտիզմի դրսեւորումները (ընտրություն՝ առանց սկզբունքի եւ համոզմունքի)։ Ընտրողների մի որոշ մաս հենց այս ձեւով մասնակցեց ընտրություններին, ինչո՞ւ չէ, կար նեգատիվ քվեարկության ֆակտոր եւս, որի էությունն էր՝ ոչ թե կողմ տվյալ ուժին, այլ դեմ նրա մրցակից ուժին։ Իհարկե, «չարիքի փոքրագույն» տարբերակով ընտրելը նույնպես ցածր կուլտուրայի դրսեւորում է։
– Ինչպե՞ս կարելի է բացատրել հարուստ ավանդույթ ունեցող քաղաքական մի քանի ուժերի («ԱԻՄ+», «Հայրենիք» դաշինք) պարտությունը ԱԺ ընտրություններին։ Ըստ Ձեզ, նրանց «գաղափար ապրանքները» սպառողներ չունեի՞ն։
– «ԱԻՄ+»-ի դեպքում մեծ դեր խաղաց դաշինքի ղեկավարի վարկանիշի անկումը։ Այստեղ կարելի է նշել մի քանի հանգամանք. նախ, որ Պարույր Հայրիկյանը նախագահի խորհրդական էր եւ գլխավորում էր ՀՀ նախագահին կից 2 հանձնաժողով, ինչը ազգաբնակչության կողմից ընկալվեց որպես կառավարության մաս կազմող ինչ-որ օղակ։ Թերեւս այստեղից էին հետեւյալ մոտեցումները, թե ի՞նչ արեց Հայրիկյանը ժողովրդի բարեկեցության համար։ Սա էլ կարելի է համարել քաղաքական ցածր կուլտուրայի դրսեւորում ազգաբնակչության կողմից։ Ըստ իս, այդքան էլ չաշխատեց «ԱԻՄ+»-ի նորամտությունը, «դռնից դուռ, տնից տուն» տարբերակը։
«Հայրենիք» դաշինքի դեպքում դեր խաղաց քաղաքական գովազդի ոչ ճիշտ կազմակերպումը։
Հասարակությունը այդքան էլ չընդունեց քաղաքական գովազդի հեռուստատարբերակը, տպավորիչ չէր նաեւ կարգախոսը։ Բազմաթիվ այլ պատճառներ եւս գոյություն ունեն, որոնց կանդրադառնանք առաջիկայում եւ առհասարակ շատ հետաքրքիր է քաղաքական մարկետինգի տեսանկյունից դիտարկել այս ընտրությունների արդյունքները։
– Ըստ Ձեզ եւ Ձեր դիտարկումների՝ որքանո՞վ է հեռանկարային քաղաքական մարկետինգի զարգացումը։
– Ես այն համոզման եմ, որ այսօր արդեն լուրջ հիմքեր կան ապագայում առավել կազմակերպված ընտրություններ անցկացնելու համար։
Թերեւս Ազգային ժողովի ընտրությունները այս առումով ստեղծեցին լուրջ նախադրյալներ քաղաքական մարկետինգի գործիքների առավել արդյունավետ կիրառման համար։ Այն իր հերթին անմիջականորեն ազդեցություն կունենա ազգաբնակչության քաղաքական կուլտուրայի վրա (դրական իմաստով)։ Պետք է ստեղծել ընտրարշավի հայկական մոդելներ, ինչը չի լինի արդեն արեւմտյան եւ ռուսական մոդելների անհաջող համադրությունը։
ԱՍՏՂԻԿ ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ
