Հիշողություններ Կաննի կինոփառատոնից. Ատոմ Էգոյան
Ինձ, որպես «Առավոտ» թերթի թղթակից, բախտ վիճակվեց ներկա լինել 1999 թ. 52-րդ Կաննի կինոփառատոնին։ Ուղեւորությունս հնարավոր դարձավ Չիլիից մեր հայրենակից Արմեն Կույումջյանի հովանավորության շնորհիվ։ Ամեն բան, իհարկե, կազմակերպված էր գերազանց։ Փառատոնում ընդգրկված էին մոտ 8 հազար կինոռեժիսորների ֆիլմեր։
Գլխավոր մրցույթին ներկայացված էր 22 ֆիլմ, որոնց մեջ նաեւ կանադահայ ռեժիսոր Ատոմ Էգոյանի «Felicia8217s journey» («Ֆելիսիայի ճամփորդությունը») ֆիլմը։ Ի դեպ, մինչ այս նկարահանած իր ֆիլմերի համար պրն Էգոյանն արժանացել է անթիվ մրցանակների (որոնց մեջ նաեւ 1997 թ. Կաննի կինոփառատոնի ժյուրիի գլխավոր՝ Grand Prix մրցանակը) եւ այսօր համարվում է Կաննի փառատոնի 15 լավագույն ռեժիսորներից մեկը։ Ինձ հաջողվեց 15 րոպեանոց հարցազրույց ունենալ աշխարհահռչակ կինոռեժիսորի եւ նրա կնոջ՝ դերասանուհի Արսինե Խանջյանի հետ։ Մեծ սիրով այն կներկայացնեմ մեր ընթերցողին։
– Պրն Էգոյան, հայկական արվեստը, մասնավորապես՝ կինոն, ունե՞ն որեւէ ազդեցություն ձեր ֆիլմերի վրա։
Կարդացեք նաև
– Չափազանց մեծ տարբերություն կա Հայաստանի եւ սփյուռքի հայերի մտածելակերպի միջեւ։ Այս տարբերությունը ես փորձել եմ արտահայտել իմ «Օրացույց» ֆիլմում։ Այսօր Հայաստանում զգալի է ռուսական արվեստի ազդեցությունը, որը խիստ տարբեր է մերինից։ Ինչ վերաբերում է իմ շփմանը հայ կինոյին, ապա 1986 թ. ես ներկա եղա Փարիզում կազմակերպված հայկական ֆիլմերի փառատոնին, ուր ներկայացված էին Հ. Բեկնազարյանի, Հ. Մալյանի, Ֆ. Դովլաթյանի, Բ. Հովհաննիսյանի եւ այլ խոշոր հայ ռեժիսորների ֆիլմեր։ Ես ճանաչեցի հայկական կինոդպրոցը իմ պրոֆեսիոնալ կյանքի սկզբում։ Եվ սա, իհարկե, շատ կարեւոր նշանակություն եւ ազդեցություն ունեցավ ինձ վրա։ Շատ բան ինձ ապշեցրեց եւ հիացրեց այս ֆիլմերում, բայց, միեւնույն ժամանակ, սրանք բոլորովին այլ ժամանակի արտացոլումն էին։
– Պատմեք մի փոքր Հայաստանում ձեր նկարահանած ֆիլմի մասին։ Չե՞ք պատրաստվում կրկին գալ Հայաստան։
– Ինչպես արդեն ասացի, «Օրացույցում» ներկայացված են սփյուռքահայի եւ հայաստանցու հարաբերությունները։ Ես շատ կուզենայի ավելի խոր ուսումնասիրել այս հարցը եւ նորովի ներկայացնել ավելի երկար մի ֆիլմում։ Ե՛ս էլ, Արսինեն էլ երազում ենք կրկին հայրենիք գալ եւ ֆիլմ նկարել, բայց շատ դժվարություններ կան։
– Նկարահանման ժամանակը, դինամիկ միջավայրը շատ նպաստեցին ֆիլմի ստեղծմանը։ Շատ ուրախ եմ, որ գտանք համագործակցելու այս ձեւը։ Վստահ եմ, որ նման համատեղ աշխատանքները կարող են հիանալի արդյունք տալ,- ասաց Արսինեն։
– Հետաքրքրվա՞ծ եք Հայաստանի այսօրվա կյանքով։ Ձեր կարծիքով, ինչի՞ հետ են կապված ներկայիս դժվարությունները, եւ արդյոք մոտ ապագայում հնարավոր կլինի՞ վերականգնել հայ ազգային կինոն։
-Սովետական իշխանության տարիներին կինոլաբորատորիաներ կային Մոսկվայում եւ Թբիլիսիում։ Սրա հետ էր կապված ֆիլմի ստեղծման կարեւորագույն մասը։ Այսօր այս կապերը խզված են, ինչը եւ բավական դժվարություններ է առաջ բերել նախկին խորհրդային երկրներում։ Այս ամենի փայլուն օրինակ կարող է հանդիսանալ Հայաստանը։ Չնայած խորհրդային իշխանության տարիների դժվարություններին՝ կառավարությունը կարեւոր նշանակություն էր տալիս կինոյին։ Ռեժիսորներին տեխնիկական առումով անսպառ հնարավորություններ էին տրվում։
Չնայած այսօրվա դժվարություններին՝ Հայաստանում, համոզված եմ, կան մարդիկ (օրինակ՝ Գարեգին Զաքոյան, Զավեն Սարգսյան եւ այլք), որոնք հզորացնելով կապերը սփյուռքի հետ՝ կարող են ոտքի կանգնեցնել հայ կինոն։
– Այսօրվա իրավիճակը շատ ծանր է, բայց ես հուսահատ չեմ, քանի որ նման պայմաններում շատ դյուրին է անձնական գործեր առաջ բերելը՝ անձնական ոճով, որակով։ Ամենամեծ վտանգն այսօր Հայաստանի համար, իմ կարծիքով, ամերիկյան կինոյին ընդօրինակելու ցանկությունն է։ Եթե ամենն իր ճիշտ ուղով շարունակվի, չմոռացվեն ազգային ավանդույթները, եւ չխզվի կապը սփյուռքի հետ, Հայաստանում կարող է մի շատ յուրահատուկ կինոարվեստ ստեղծվել, համոզված եմ,- նկատեց տիկին Խանջյանը։
– Ի՞նչ ծրագրեր ունեք։ Այսօր որեւէ բանի վրա աշխատո՞ւմ եք։
– Իմ հաջորդ ֆիլմը, որի սցենարն արդեն գրում եմ, Հայաստանի կոտորածի մասին է։ Ֆիլմը չի լինի պատմական դրամա, ինչպես, օրինակ, Սպիլբերգի «Շինդլերի ցանկը», բայց նույն նշանակությունը կունենա։ Միգուցե մոդեռն կոմիկ դրամայի ոճով նկարահանեմ այն։ Մեր այս ողբերգությունը նման է հրեաների եւ այլոց ողբերգություններին, բայց բոլոր մնացածը պետականորեն ընդունվել է։ Այս թեմային է նվիրված Հ. Մալյանի «Նահապետը»։ Սա արտակարգ ազդեցիկ, խոր ֆիլմ է, բայց այստեղ չկա բարկություն։ Ես նման ֆիլմ չեմ կարող նկարել, իմ ֆիլմը կլինի ավելի սուր ու ցասումնալից, եւ հուսով եմ, արձագանք կգտնի ողջ աշխարհում։
ԼԻԼԻԹ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
