Բնակարանների վաճառքը սպասված ու անսպասելի բոլոր ոլորտներում գլխացավանք է։ Երեւանում այն, առնվազն մի քանի հատվածում, պարզապես ապականում է քաղաքի տեսքը։ Մի քանի տասնյակ մասնագիտացված գրասենյակների համար այն պարզապես բիզնես է։
Անշարժ գույքի շուկայում ընթացող պրոցեսները հետաքրքիր են նաեւ մասնագետների համար։ Դրանցով հնարավոր է որոշակի պատկերացում կազմել երկրի տնտեսական ու հասարակական կյանքի վերաբերյալ։ Տնտեսության աճը կամ անկումը չի կարող անմիջական ազդեցություն չունենալ անշարժ գույքի շուկայի վրա։ Հարկային կոշտ քաղաքականության արդյունքը նկատելի է. Երեւանում կտրուկ նվազում է գրասենյակների համար վարձակալության տրվող տարածքների վճարը։ Մասնագիտացված մամուլում կտրուկ աճել է գրասենյակների եւ առեւտրական օբյեկտների (խանութների) վաճառելու մասին հայտարարությունների քանակը։
Անշարժ գույքի շուկան ուսումնասիրող մասնագետները տարվա սկզբին ենթադրում էին, որ գների նվազման միտումը կշարունակվի։ Անշարժ գույքը Հայաստանում արդեն ավելի քան երկու տարի էժանանում է։ Այս տարվա համար «նախատեսված» 10-15 տոկոսանոց գների նվազման ենթադրությունը հավանաբար կգերազանցվի։
Վերջին երկու տարիներին ՀՀ Վիճակագրության պետական ռեգիստրի եւ վերլուծության նախարարությունը որոշակի ուսումնասիրություններ է կատարում անշարժ գույքի ոլորտում։ Հաշվառվում է բնակարանների եւ առանձնատների առք ու վաճառքը։ Այս տվյալներն անկասկած վստահելի են։ Ի վերջո, տների առքն ու վաճառքը գրանցվում է արդարադատության նախարարության նոտարական գրասենյակներում։ «Նախորդ տարվա համեմատ վաճառված բնակարանների թվաքանակը պակասել է 5,3 տոկոսով, այն դեպքում, երբ վաճառված առանձնատների քանակն ավելացել է 9,4 տոկոսով»,- նշում է պաշտոնական վիճակագրությունը։
Կարդացեք նաև
Բնակարանների վաճառքի նվազումը ի վերջո ե՛ւ գնողունակության, ե՛ւ արտագաղթի արդյունք է։ Իսկ որ աճել է առանձնատների վաճառքը. դա բնակչության սոցիալական շերտավորման որոշակի ցուցանիշ է։ Կան գործարարներ, որոնք շքեղ առանձնատներ են կառուցում վաճառելու նպատակով։ Սա փաստորեն փոքր ծավալներ ունեցող, բայց կայուն բիզնես է։
Բնակարանների եւ առանձնատների վաճառքի 64,4 տոկոսը կատարվել է Երեւանում։ Անշարժ գույքի աշխույժ առք ու վաճառքը տնտեսական աշխուժության չափանիշներից մեկն է։ Հետեւաբար կարելի է ենթադրել, որ տնտեսական իմաստով կյանքն Հայաստանում աշխույժ է միմիայն մայրաքաղաքում։ Շիրակի մարզն, օրինակ, առաջին հայացքից այս ոլորտում ոչ բնորոշ՝ համեստ տվյալներ ունի։ Լոռիում անցած տարի վաճառվել է 924 բնակարան, Կոտայքում՝ 828-ը։ Իսկ Շիրակում՝ ընդամենը 452 բնակարան։ Որեւէ բնակավայրում տուն գնելու փաստը, կոպիտ ասած, տնտեսական որեւէ հիմնավորում պիտի ունենա։ Շիրակի մարզին է «բաժին» ընկնում գործազուրկների ամենաստվար զանգվածը։ Չաշխատող տնտեսության պարագայում այս տարածքը անշարժ գույք (ու մասնավորապես բնակարան) ձեռք բերողների համար անհեռանկար շուկա է։ Փաստորեն Երեւանից բացի, անշարժ գույքի շուկան քիչ թե շատ ակտիվ է Լոռիում (7,6%) եւ Կոտայքում (7,4%)։ Անհետաքրքիր շուկաներն են Վայոց ձորի մարզը (0,7%), Տավուշը (1,3%), Արագածոտնը (1,4%), Սյունիքը (2,1%)։
Ընդ որում, եթե մայրաքաղաքին բաժին է ընկնում ֆիզիկական ծավալի 64,4 տոկոսը, ապա վստահաբար կարելի է պնդել, որ ֆինանսական ծավալի բաժինն առնվազն 80-85 տոկոս է կազմում։
Պաշտոնական վիճակագրությունը հավատ չի ներշնչում անշարժ գույքի գների հաշվառման ոլորտում։ Նոտարական գրասենյակներում գնորդի եւ վաճառողի կողմից հայտարարվող պայմանագրային գները խիստ ցածր են շուկայական գներից։ Վիճակագրության նախարարությունը պաշտոնապես ընդունում է այս փաստը՝ «բնակարանների շուկայում գործող գները նվազագույնը երկու անգամ գերազանցում են գրանցված պայմանագրային գներին։ Շուկայական գների հաշվառման բացակայության պատճառով դեռեւս հնարավոր չէ սահմանել այդ ոլորտում շրջանառության մեջ գտնվող արտարժույթի իրական ծավալները։ Մոտավոր գնահատմամբ, այն տատանվում է 65-70 մլն ԱՄՆ դոլարի սահմաններում»։ Մի կողմ թողնենք այն, որ փաստորեն պաշտոնապես խոստովանում են՝ անշարժ գույքի շուկան արտարժույթի շրջանառության տիրույթում է։ Իրական ծավալների հաշվարկը դժվար է նաեւ շատ այլ պատճառներով։
Այն երկրներում, որտեղ բանկային համակարգը վստահություն չի ներշնչում, ֆինանսական գործառնությունների որոշակի ծավալ բաժին է ընկնում անշարժ գույքի ոլորտին։ Այն ֆինանսադրամական համակարգում երաշխիքների, պարտավորությունների, ռիսկի, ապահովագրության սպասարկման հիմնական գործոնն է։ Սա տեղի է ունենում օրենսդրական դաշտի անբավարար մշակվածության պայմաններում։ Հետեւաբար, անշարժ գույքի գործառնությունների ոլորտում նվազում է արդյունավետությունը։ Իսկ գործառնության ամենայուղալի պատառները մնում են ստվերային տնտեսության ոլորտում։
ԱՐԱ ԳԱԼՈՅԱՆ
Հայաստանում բնակարանների եւ առանձնատների առք ու վաճառքը
Տարածք Վաճառված բն. եւ առանձ. բնակարաններ առանձնատներ
_ քանակ % քանակ % քանակ %
Երեւան 8905 64,4 8363 68,3 542 34,2
Արագածոտն 194 1,4 86 0,7 108 6,8
Արարատ 604 4,4 464 3,8 140 8,8
Արմավիր 516 3,8 387 3,2 129 8,1
Գեղարքունիք 403 2,9 248 2,0 155 9,8
Լոռի 1058 7,6 924 7,5 134 8,6
Կոտայք 1022 7,4 828 6,8 194 12,2
Շիրակ 549 4,0 452 3,7 97 6,2
Սյունիք 293 2,1 257 2,1 36 2,2
Վայոց ձոր 99 0,7 73 0,6 26 1,6
Տավուշ 182 1,3 159 1,3 23 1,5
Ընդհանուր 13825 100 12241 100 1584 100
