Եթե Ուիլյամ Ֆրիզ Գրինը ժամանակին գլխի ընկներ իր ներկայացրածի համար գումար վերցնել, ապա կինոյի ծնունդը կապված կլիներ ոչ թե 1895-ի, այլ շատ ավելի վաղ ժամանակի հետ։ Բայց այս դեպքում կխախտվեր գովազդի հիմնական օրենքը՝ դիտման համար գումար չի վճարվում։
Ժապավենի հայտնագործմանը զուգահեռ, գովազդի կարեւորությունն աճում էր, բայց այդ ժամանակ կինոն հնարավորություն ունեցավ գովազդել ինքն իրեն։ Շուտով ստեղծվեցին գովազդային հոլովակներ, որոնց վրա էլ հենվեց գովազդի հետագա զարգացումը։ Մինչ 1908 թ., երբ ֆիլմերի ժապավենների երկարությունը սահմանափակվում էր մի քանի մետրով, իսկ կինոթատրոնների ծրագրերը սուր էին եւ չափազանց խիտ, գովազդային ֆիլմերն ապրեցին իրենց «ոսկե դարը»։ Հենց գովազդային ֆիլմերում եղան դրամատուրգիական եւ սյուժետային առաջին ակնարկները։ Առաջին գովազդային հոլովակը 1897 թ. օգոստոսի 5-ին Էդիսոնի կողմից նկարված «Ադմիրալ» ծխախոտի գովազդն էր։ Գովազդներ էր թողարկում նաեւ ճանապարհորդային ֆիլմերով հայտնի բրիտանական «Վարվիկ» ֆիրման։
Գովազդի գումարները ոչ խաղարկային կինոյին օգնեցին գոյատեւել այն ժամանակ, երբ հետաքրքրությունը վերջինիս նկատմամբ խիստ նվազել էր։ Սա տեղի ունեցավ 1908 թվականից հետո։
1920-ական թվականներին հանրաճանաչ ռեժիսոր Ձիգա Վերտովը փորձեց գովազդային կինոյի առանձնահատկությունները բացահայտել՝ հենվելով Խորհրդային Ռուսաստանի պայմանների վրա։ «Հատուկ արտադրություն» ստեղծել նրան չհաջողվեց, իսկ կինոգովազդը Ռուսաստանում եւ ընդհանրապես ողջ Խորհրդային Միությունում երկար ժամանակ մնաց գրեթե անտեսված։
Կարդացեք նաև
Եվ ահա ծնունդ է առնում 20-րդ դարի ֆենոմենը՝ հեռուստատեսությունը։ Այն ճահճի նման կլանում է ողջ մարդկությանը։ Մարդը գամվում է բազկաթոռին, նրա գիտակցությունը «մահանում» է, մնում են լոկ երկու՝ լայն բացված աչքեր, որոնք ագահությամբ որսում են երկնագույն էկրանի կյանքի յուրաքանչյուր պահ, վայրկյան։
Հեռուստատեսության՝ սոցիալ-մշակութային նշանակությունը լիովին գիտակցվեց միայն այն ժամանակ, երբ այն դիտողների (աուդիտորիայի) թիվը աննշմարից աճեց մասսայականի, ապա եւ՝ համընդհանուրի։ Դրա պատճառներից առաջինը եւ կարեւորը անմիջական շփման հնարավորությունն էր բազում մարդկանց հետ։ Բարդ տեխնիկական համակարգը, որ հանդիսատեսի եւ հեռուստապատկերի միջեւ գոյություն ուներ, չէր գիտակցվում։ Երկրորդ՝ այս հայտնագործությունը կապված էր մարդու տեսահորիզոնի ընդլայնման հետ։ Հեռուստատեսության մուտքը վերջ դրեց բարձր խավի (էլիտայի) եւ ինտելիգենցիայի մենիշխանությանը, այնուհետեւ ցանկացած մարդ, անկախ տարիքից եւ զարգացածության մակարդակից, կարող էր մուտք գործել «մեծ աշխարհ»։
Հեռուստատեսությունը երկրորդ պլան մղեց մինչ այդ գոյություն ունեցող արվեստի եւ հաղորդակցման տեսակները։ Եվ աստիճանաբար հեռուստաեթերում իր ուրույն տեղը գրավեց հեռուստագովազդը։ Այն դարձավ խոշոր գումարների ներդրման տեղ։ Այսօր գովազդների պատվիրատուները ահռելի գումարներ են ծախսում՝ մի քանի վայրկյան տեւող հոլովակների եւ դրանց եթեր հեռարձակման համար։ Գովազդը լինում է բազմապիսի՝ հետաքրքիր եւ ձանձրալի, թանկ եւ էժանագին, երկար եւ կարճ… Եվ նրա հաջողվածությունը կախված է մի շարք հանգամանքներից. նշանակություն ունեն սցենարը, ռեժիսորական եւ դերասանական աշխատանքը, հատուկ եւ համակարգչային էֆեկտների կիրառումը եւ այլն։ Ամենայն համոզվածությամբ, կարելի է ասել, որ գովազդ ստեղծողներն այսօր ամենահնարագետներն ու ամենամեծ վարպետներն են հեռուստատեսությունում։ Չէ՞ որ նրանց հաջողվում է նույնիսկ ամենաանպետք եւ անորակ ապրանքը ներկայացնել իբրեւ ամենաանհրաժեշտն ու որակյալը, եւ հեռուստադիտողին համոզել, որ նա հենց ա՛յդ ապրանքի կարիքն ունի։
Այսօր հեռուստագովազդի ստեղծման գործում ներգրավվում են բազում տաղանդավոր ռեժիսորներ, լավագույն դերասանական ֆակտուրաներ (մշակվածքներ)՝ հայտնի երաժիշտներ, սպորտի վարպետներ, քաղաքական գործիչներ… Դեռ առաջին՝ «Ադմիրալ» ծխախոտի գովազդային հոլովակում նկարահանվեց այնպիսի հայտնի դերասանուհի, ինչպիսին Մառլեն Դիտրիխն էր։ Այսօր այս հանգամանքը մեծ տարածում ունի։ Բայց այստեղ կա մի «նրբություն»։ Եթե «աստղը» խաղում է սովորական անցորդի դեր, ապա հանդիսատեսը կընկալի ներկայացվածը ոչ թե իբրեւ պատահական անցորդի, այլ տվյալ «աստղի» մասին հոլովակ։ Այսինքն՝ գովազդը պետք է կառուցվի հենց հատուկ «աստղի» համար, եւ, հետեւաբար, նա պետք է խաղա ինքն իրեն։ Հաջորդաբար դիտվող գովազդային հոլովակներն ընկալվում են իբրեւ մի ամբողջական՝ «գովազդային աշխարհի» հատվածներ, մասեր։
Սա իրական աշխարհն է, որին գումարվում է մեր երազանքների, ցանկությունների հնարավոր իրականացումը։ Հանդիսատեսին մատուցվում է մի իսկական հրաշք, մատուցվում մեծ վարպետությամբ՝ գովազդվող ապրանքի տեսքով։ Սա հիմնականում վերաբերում է կոմերցիոն տիպի գովազդային հոլովակներին։ Այսօր գոյություն ունի նաեւ սոցիալական գովազդ, որի նպատակն է համոզել ժամանակակից հասարակությանը՝ լուծել այս կամ այն հրատապ հարցը։ Սոցիալական գովազդի միջոցով հանդիսատեսի դատին են հանձնվում այնպիսի գլոբալ պրոբլեմներ, ինչպիսիք են ծխախոտի, թմրադեղերի վնասակարությունը, սպիդը, բնության պահպանումը, երբեմն էլ ոչ այնքան գլոբալ խնդիրներ, ինչպիսին է ընտանեկան նպաստ կոչվող երեւույթի մասին Հայաստանի զանազան հեռուստաալիքներով պտտվող հոլովակը։
Ի դեպ, հայկական գովազդային հոլովակների որակը վերջին 2-3 տարում նկատելիորեն բարձրացել է։
Ուրեմն, կարելի է հուսալ, որ շատ շուտով մեր գովազդային հոլովակները կկարողանան դուրս գալ համաշխարհային ասպարեզ։
ԼԻԼԻԹ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
Կինոգետ
