Աչքում սուրմայի տեղ փո՜ւշ տեսնելը,
Կայծակից՝ դեզիդ այրվա՜ծ տեսնելը,
Վզիդ ֆրանկի լուծը տեսնելը,-
Լա՜վ է, քան… դոստի դուշմա՛ն տեսնելը։
Կարդացեք նաև
ՍԱԱԴԻ
Հիմա կհարցնեք՝ ինչպես գնացի Իրան եւ դեռ հետ եկա։ Ասեմ՝ կրկեսի մոտից նստեցի թիվ 52 ավտոբուսը եւ հասա ուղիղ Իրանի դեսպանատուն։ Բանավոր ներկայացա ապակե աշխատասենյակում նստած երկու ոստիկաններին։ Վերջիններս թույլատրեցին բաց դարբասներից ներս մտնեմ, մոտենամ դռան զանգին։ Զանգն ինձ «պատասխանեց» եւ խորհուրդ տվեց սպասել շենքի հաջորդ մասում՝ հյուպատոսական բաժնում, ուր աթոռներ կան։ Բնականաբար, ես կատարեցի զանգի պատվերը։
Հյուպատոսական բաժնում աչք զարնողը Այաթոլա Հոմեյնիի նկարն էր եւ Այվազովսկու «9-րդ ալիքը»։ Մինչ ես սպասում էի ինձ հյուրընկալողի՝ մշակույթի բաժնի վարիչ Ա. Կազեմզադեի հրավերին, անցագրային բաժնի Նիկոլ անունով աշխատակիցը դիմեց ինձ՝ ներկայանալու խնդրանքով։ Ներկայանալուց հետո տեսա, թե ինչպես աջից-ձախ լրացնելով՝ այցելուների ցուցակի մեջ հայտնվեց եւ իմ անունը։ Ինչեւէ, ճիշտ ժամանակին, ժամը 13-ին, բացվեցին հյուպատոսական բաժնի նախասրահի դռները։ Ուղեկցուհիս, որը հետո պիտի թարգմանչուհու դեր ստանձներ, Իրանի ազգային տարազով մեկն էր. գլխաշորով եւ ընդգծված խորհրդավորությամբ։
Ես Իրանում էի, որովհետեւ տվյալ պետության մասին պատկերացումը սկսվում է նախեւառաջ նրա դիվանագիտական ներկայացուցչությունից։
Խայամից բացի
Պարոն Կազեմզադեն շնորհակալություն հայտնեց ինձ՝ դեսպանատան հրավերն ընդունելու համար։ Նա ասաց, որ հայոց օրաթերթերի մեջ իրեն դուր է գալիս «Առավոտ» օրաթերթը, իմ հրապարակումների ոճը, մասնավորապես այն, որ քաջատեղյակ եմ Խայամին։ Փոխադարձաբար շնորհակալություն հայտնելով նրան, չթաքցրի, որ հետեւում եմ Իրանի մշակութային զարգացումներին, որ ոչ միայն գիտեմ մեծանուն բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի՝ Օմար Խայամի թարգմանությունները, այլ սիրում եմ Խաքանիի, Սաադիի, Հաֆեզի պոեզիան։ Պարոն Կազեմզադեն բավականին երկար խոսեց լրագրողների կոչման, հասարակության մեջ նրանց ունեցած դերի մասին, ասելով, որ չնայած այստեղ չորրորդ իշխանություն են ասում նրանց, ինքը կարծում է, որ հայ լրագրողներն առաջին իշխանություն են։ Ինձ մնում էր հավելել, որ լրագրողը հասարակության երրորդ աչքն է։
Քանի որ խոսակցությունը հետաքրքիր ընթացք էր ստանում, ուստի, քաղաքավարության կանոնները պահելով, խնդրեցի թարգմանչուհուն՝ հայտնել նրան իմ ցանկությունը՝ միացնել ձայնագրիչը։ Նույնքան նրբանկատությամբ պարոն Կազեմզադեն հասկացրեց, որ ձայնագրել պետք չէ մեր այս խոսակցությունը, քանի որ այն զուտ ճանաչողական նշանակություն ունի։ Մենք կամաց-կամաց մոտենում էինք իմ վերջին երկու հրապարակումներին, որոնք կապված էին Կապույտ մզկիթի եւ կողքին փլված հայ կենսաթոշակառու Փիրուզա Ղուշօղլյանի տան պատի հետ։ Դեսպանատան մշակույթի բաժնի վարիչը մեկ անգամ եւս շեշտեց, որ մամուլը ազատ է, մասնավորապես՝ «Առավոտը», եւ որ ինքը ոչ թե իր դժգոհությունն է հայտնում հրապարակմանը, այլ ունի մի քանի նկատառումներ՝ հարցի շուտափույթ լուծման կապակցությամբ։ Երկկողմ հետաքրքրություն ներկայացնող դիվանագիտական մեր զրույցն ընդհատվեց, երբ ներս բերվեց տաք թեյ եւ շաքար։
Հեքիաթ եւ իրականություն
Կապույտ մզկիթի շինարարական աշխատանքներն իրականացնող կազմակերպության (Սազմանե Մոստա Զեֆին) պատճառած վնասից (Փիրուզա Ղուշօղլյանին, որի մասին անդրադարձել ենք նախորդ հրապարակումներում) իրանական կողմը չի հրաժարվում։ Բայց եւ այդ կապակցությամբ ինքն առաջարկում է հնարավոր լուծման երեք տարբերակ.
1. Հրավիրել երկու կողմերի մասնագետներին՝ քանդված պատի գինը վերահաշվարկելու նպատակով,
2. Փիրուզա Ղուշօղլյանին հատկացնել անվճար 20 քմ հողակտոր (հասկանալի է՝ մզկիթին հարակից տարածքից),
3. վերանորոգել պատը։
Տարբերակները՝ տարբերակ, սակայն ես առարկեցի, հիշեցնելով պարոն Կազեմզադեին, որ կան ե՛ւ Կենտրոնի ժողդատարանի (Սպանդարյանի շրջան), ե՛ւ Գերագույն դատարանի վճիռները, որոնք պետք է կատարվեն։ Այս կապակցությամբ դեսպանատան ներկայացուցիչը հայտնեց, որ Կենտրոնի ժողդատարանը դատական իր նիստն արել է, եւ վճիռ կայացրել առանց իրենց հրավիրելու։ Սակայն իմ տարակուսանքը, թե՝ չէ՞ որ Գերագույն դատարան հակընդդեմ հայցով դիմողն իրանական կողմն է եղել եւ այդ հարցադրումը կարող էր բարձրացնել այն ժամանակ, մի քանի անգամ շրջանցվեց, եւ պարզ չդարձավ, թե վերջապես իրանական կողմը մտադի՞ր է կատարել նախեւառաջ մեր դատական մարմնի վճիռը, թե ոչ։ Իրանական կողմը պատմեց մի գեղեցիկ հեքիաթ, որը, կուզեր, իրականություն դառնար։
Ըստ այդ հեքիաթի, պալատ է կառուցվել մի խղճուկ խրճիթի կողքին։ Խրճիթի տերը չի հրաժարվել իր խրճիթից, իսկ պալատը պիտի կառուցվեր։ Եվ քանի որ պալատի շինարարները չեն ցանկացել վնասել այդ խրճիթը, ուստի պալատի պատը, հանուն խրճիթի տիրոջ նկատմամբ ունեցած բարյացակամության եւ բարեկամության, թեք է կառուցվել…
Ա. Կազեմզադեն ասաց, որ Կապույտ մզկիթի մի պատը թրջվել է, որովհետեւ տիկին Փիրուզա Ղուշօղլյանը «թույլ չի տվել» որեւէ պաշտպանական միջոցառում անցկացնել, ինչի հետեւանքով վնասվել է ոչ միայն Հայաստանի պատմամշակութային կոթողը՝ Կապույտ մզկիթը, այլ նաեւ Փիրուզա Ղուշօղլյանի բնակարանը։ Մեզ համար անհասկանալի է մնում դարձյալ այն հարցը, թե նախ՝ ի՞նչ պիտի անի միայնակ թոշակառուն անվճար առաջարկվող այդ 20 քմ հողակտորը, երբ ի վիճակի չէ իր տան պատը վերանորոգել։ Երկրորդ՝ եթե հրավիրում են մասնագետներ, ճշտելու համար պատի վերջնական «արժեքը», ապա չէ՞ որ մասնագետները իրենց այդ եզրակացությունը տվել են ինչպես ժողդատարանին, այնպես էլ Գերագույն դատարանին։ Ինչ է, չե՞նք վստահում մասնագետների եզրակացությանը։ Երրորդ առաջարկվող տարբերակի կապակցությամբ՝ վերանորոգել պատը, կարծում ենք, կա մի պարզ լուծում. դատարանի վճռով սահմանված գումարը հատկացնել Փ. Ղուշօղլյանին՝ վերանորոգելու համար սեփական տան պատը։ Անկեղծորեն այս հարցադրումների պատասխանը կուզեի ստանալ։
Այնուամենայնիվ, նշվեց, որ մզկիթում բացվել է գրադարան, ուր առայժմ ռուսական գրականություն է, եւ որ առաջիկայում կբացվի հայ գրականության առանձին բաժին։ Դեսպանատան մշակույթի պատասխանատուն հարցրեց ինձ, թե տեղյա՞կ եմ արդյոք, որ 200 հազար հայ է բնակվում Իրանում, եւ որ սուրբ Ստեփանոս եկեղեցին, որը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հովանավորության տակ է, վերակառուցվել է իրանական պետության միջոցների եւ բարի կամեցողության շնորհիվ։ Նա ասաց, որ իրենք բարձր են գնահատում մարդու իրավունքների պաշտպանությունը եւ երկու պետությունների բարեկամությունը։ Փոխադարձ հաճոյախոսություններ անելուց հետո ես հեռացա Իրանի տարածքից, չմոռանալով վերցնել ինձ մեկնված այցեքարտը՝ Հայաստանում Իրանի Իսլամական Հանրապետության դեսպանատան մշակույթի բաժնի վարիչի։ Այցեքարտը հայերեն էր, ինչը շոյեց ազգային ինքնասիրությունս. դա հարգանքի գեղեցիկ ժեստ էր այն պետության քաղաքացիների նկատմամբ, որոնց պետական լեզուն հայերենն է։
ՌՈՒԶԱՆ ՄԻՆԱՍՅԱՆ
