Մեր թերթի հունիսի 5-ի համարում հարցազրույց էինք հրապարակել Հայաստանի ազգային հեռուստաընկերության տնօրեն Համլետ Գասպարյանի հետ։ Արծարծված հարցադրումներին իր հակափաստարկները ներկայացնելու պայմանավորվածություն ունեինք ԱԺ նախագահի խորհրդական Վահագն Մկրտչյանի հետ։ Այն անընդհատ հետաձգվում էր ԱԺ-ի գերլարված աշխատանքի պատճառով։ Այդ ընթացքում պարոն Գասպարյանը բաժնետերերի խորհրդի որոշմամբ աշխատանքից ազատվեց, սակայն, Վահագն Մկրտչյանի բնորոշմամբ՝ խնդիրներն անձնային չէին, այլ առնչվում են ընդհանրապես պետական լրատվամիջոցներ-գերատեսչություններ փոխհարաբերությունների ոլորտին, ուստիեւ այս արձագանքն, այնուամենայնիվ, ժամանակավրեպ չենք համարում։
-Պետբյուջեից ֆինանսավորվող մամուլի գրեթե բոլոր ղեկավարներն էլ, ըստ էության, միշտ տրտնջացել են, թե պետպատվերի առկայությունը գերատեսչությունների կողմից ընկալվում է իբրեւ հատկապես իրենց համար սահմանված մի բան, որ Համլետ Գասպարյանի դիպուկ բնորոշմամբ, «ժողովուրդն իրենց հրեշտակային կերպարանքներն անպայման տեսնի»։ Հակառակ դեպքում՝ այլեւայլ միջամտություններն ու տհաճություններն անպակա՞ս կլինեն։
-Կարծում եմ, որ առայսօր չեն հստակեցված պետական լրատվամիջոցների եւ իշխանության կառավարման մարմինների աշխատանքային փոխհարաբերությունները։ Ինչ ասել է լրատվական պետական փակ բաժնետիրական ընկերություն. բաժնետերեր նշանակելուց հետո պետությունն այլեւս պատվեր չի՞ տալիս։ Եվ ընդհանրապես, պե՞տք է լինեն պետական լրատվամիջոցներ։
-Իսկ ի՞նչ եք հասկանում պատվեր ասելով, արդյոք ա՞յն, որ, օրինակ, Ձեր ներկայացրած պետական մարմնի յուրաքանչյուր քայլ պիտի լուսաբանվի։
Կարդացեք նաև
-Ոչ, ամենեւին։ Բայց մի բան չեմ հասկանում։ Օրինակ, ունենք, այսպես կոչված, պետական թերթեր՝ ի դեմս «ՀՀ»-ի եւ «ՌԱ»-ի։ Նրանց հրապարակումների, գնահատականների առնչությամբ բազմաթիվ բողոքներ ու դիմումներ ենք ստանում մեր երեւելի մտավորականներից…
-Օրինա՞կ։
-Թատերական գործիչների միության նախագահի գլխավորությամբ մի պատկառելի պատվիրակություն էր ԱԺ-ի նախագահի մոտ եկել՝ Սունդուկյան, Դրամատիկական եւ ռուսական թատրոնների տնօրենները, որոնք բոլորը վրդովված էին թերթի ինչ-ինչ վարքագծից, գտնում էին, որ անձնավորված խնդիրներ կան։ Այլ օրինակը բժշկական համալսարանի ռեկտորին ուղղված միակողմանի քննադատությունն է, նույն հարցի վերաբերյալ 3 պրոֆեսորների բացատրական նամակի հրապարակումից հրաժարվելը եւ այլն։ Ճշգրտելու խնդիր կա. թերթի հիմնադիր համարվող ԱԺ-ն պատասխանատվություն կրո՞ւմ է թերթի գնահատականների համար, թե՞ ոչ։
-Այսինքն, պետական թերթը Վահե Շահվերդյանի գործունեության մասին սեփական տեսակետ հրապարակելու կամ ԱԺ-ի փոխնախագահի մատնանշմամբ, ՀՀՇ-ի Գեւորիկի հետ հարցազրույց հրապարակելու իրավո՞ւնք չունի։
-Նման հարցազրույցներ հրապարակելը թերթի մակարդակի մասին է վկայում, բայց որ կարող են նման գնահատականներ տրվել՝ «ԱԺ-ն հարցերը ջրեց», «պատգամավորները ծույլ, թամբալ, անբան» եւ ինչ պիտակ ասես էլ չկպցնել… Կամ էլ, օրինակ, ինձ համար անհասկանալի է, որ թերթի խմբագիրը կարող է խախտել մամուլի մասին օրենքը։ Թերթն ինչ-որ շարք է անցկացնում մարզպետ Պավել Ասատրյանի դեմ։ Բավական բնական ենք համարում, որ թերթը կարող է իր արձանագրած բացերին գնահատականներ տալ, չնայած մարզպետը պնդում է, որ խմբագիրը միակողմանիորեն իր համագյուղացիների շահերն է պաշտպանում եւ անձնավորված խնդիրներ ունի։ Եվ նա իբրեւ պատգամավոր ԱԺ-ին է դիմում, թե մեր հիմնադրած թերթն այսպիսի բաներ է տպում, օրենքի սահմաններում խնդրում ենք պատասխան հրապարակել։ Ցանկացած իրեն հարգող եւ անգամ ամենաընդդիմադիր թերթը, որպես կանոն, պարզաբանումները հրապարակում է սահմանված ժամկետում։ Իսկ մեր հարգելի խմբագիր Լիզա Ճաղարյանն այդ նամակը 1 ամիս չի տպագրում եւ օրենքը խախտելու մասին մեր երկրորդ զգուշացումից հետո թերթում գրում է, թե «դիտավորյալ դարակումս պահել եմ, որ այդ ժամկետը հիմնավորապես խախտեմ՝ հետո տպագրեմ»։ Այսինքն, ուզում է ասել՝ թքած ունեմ օրենքի վրա՞…
-Է, թող Պավլիկ Ասատրյանը դատարան դիմեր։ Ի դեպ, դուք անընդհատ շեշտում եք ԱԺ-ի հիմնադիր լինելու հանգամանքը, բայց որքան տեղյակ եմ՝ այդ կռվանը մեջտեղ է բերվում միայն իրավունքներ բանեցնելու ժամանակ, թե չէ ԱԺ-ն հիմնել եւ մոռացել է իր «զավակների» գոյության մասին։
-Ուզում եմ հրապարակել ԱԺ նախագահի եւ Լիզա Ճաղարյանի առաջին հանդիպման մանրամասները։ Նրա առջեւ միայն մի հստակ պայման էր դրվել՝ պարտադիր զետեղել ԱԺ մամուլի ծառայության հաղորդագրությունները։ Դրանից բացի, թերթն ազատ էր ցանկացած կարծիք եւ գնահատական ներկայացնելու։ Խմբագիրը կարող է հաստատել, որ այս երեք ամիսներին մեր կողմից որեւէ միջամտություն չի եղել այս կամ այն նյութի տպագրության վերաբերյալ։ Ես պատասխանատու եմ այս հայտարարության համար։
-Սակայն ճեպազրույցներից մեկի ժամանակ «ՀՀ»-ի թղթակիցն ԱԺ մամուլի ծառայության աշխատակցին կշտամբում էր, որ շատ եք զանգում եւ հանդիմանում, թե ինչու է, ասենք, ձեր մամուլի ծառայության հաղորդագրությունը ոչ առաջին էջում տպագրվել։
-Երրորդ հանդիպման ժամանակ Խոսրով Հարությունյանը Լիզա Ճաղարյանին ասել էր, որ գոհ չէ, թե ԱԺ-ն ինչպես է ներկայացվում այդ թերթում, բացատրելով, որ կարելի է քննադատել ցանկացած պատգամավորի, բայց չի կարելի վարկաբեկել ԱԺ-ի՝ որպես պետական կառավարման մարմնի գաղափարը, որն ընդհանրապես տեղի է ունենում մեր մամուլում։ Մեզ համար պարզ է, որ շատ անգամ պետական լրատվամիջոցները տարբերակում եւ ինչ-որ առումով խտրականություն են դնում օրենսդիր եւ գործադիր մարմինների միջեւ՝ օրենսդիրը երկրորդական դիտելով։ Սա հավակնությունների խնդիր չէ, բայց պետության մեջ օրենսդիր մարմնի դերը ահռելի մեծ է։ Այն, որ պետությունն այսօր շատ մեծ խնդիրներ ունի՝ նրանից է, որ այս ԱԺ-ն կռտված իրավունքներով ընտրվեց։ Խմբագիրը վերոհիշյալ հանդիպման ժամանակ ասել էր, թե ուզում են պետական լրատվությունը 2-րդ էջ տեղափոխել, ԱԺ նախագահն ասաց. «3-րդ էջ տեղափոխեք, բայց օրենսդիր եւ գործադիր իշխանությունների լրատվությունը միասին»։
-Ինչքան հասկանում եմ, նույն խնդիրներն ունեք նաեւ հեռուստատեսությա՞ն հետ՝ ում մասին լրատվությունը պիտի առաջինը «Լրաբերով» գնա, իսկ կիրակնօրյա ծրագրով պիտի մի 17 րոպեանոց նյութ գնա Խոսրով Հարությունյանի՝ Վրաստան կատարած այցի մասին եւ այլն։
-ԱԺ-ի պատվիրակությունը մի շարք կարեւոր հանդիպումներ էր ունեցել Թիֆլիսում եւ տեղեկացրել էինք, որ պիտի հաղորդում պատրաստենք։ Այն, որ հաղորդումը պայմանավորվածից երկու րոպե ավելի էր ստացվել՝ բավական մեծ անախորժությունների պատճառ դարձավ։ Բայց հաջորդ շաբաթ կառավարությունը հանձնարարեց, որ եթեր գնա ԱԺ-ի 1,5 ժամանոց նիստը, որտեղ իրենց գործունեության ծրագիրն էին ներկայացնում։ Անմիջապես հաղորդումները հանվեցին, հաղորդացանցը խախտվեց։
Հետո էլ ասում են՝ մեր գլխին «սապոգներ» կան։ Եղբայր, ինչո՞ւ կարելի է օրենսդիր մարմնի հետ ազատ բանավիճել, իսկ գործադիր մարմնի ասածը ենթակա է պարտադիր կատարման։ Այս իմաստով, գտնում եմ, որ հեռուստատեսության եւ ռադիոյի բաժնետիրական ընկերություններում օրենսդիր եւ գործադիր մարմինները պիտի հավասարապես ներկայացված լինեն, եւ սա միակ երաշխիքը կլինի, որ այդ լրատվամիջոցները չեն գտնվի այս կամ այն պաշտոնյայի «սապոգի տակ»։
-Նման բախումների եւ հակասությունների պատճառո՞վ ԱԺ-ն որոշեց մկանունք ցուցադրել, եւ Խոսրով Հարությունյանի հանձնարարությամբ ԱԺ Վերահսկիչ պալատը սկսեց հաշվեքննել հեռուստատեսության գործունեությունը։
-Ամենեւին ոչ։ Բայց մի օրինակ բերեմ, որ հիմնավորենք ստուգումները։ ԱԺ-ն մտադիր էր ստեղծել «Խորհրդարանական հայացք» հաղորդաշար, որտեղ կներկայացվեին բոլոր խմբակցությունների դիրքորոշումները եւ այլն։ Ուզում էինք մրցույթ անցկացնել առավել հայտնի հեռուստաընկերությունների միջեւ՝ պարզելու համար, թե ով է պատրաստ մեզ հետ ավելի մատչելի գներով պայմանագիր կնքել։ Այժմ առաջին անգամ հրապարակում եմ, թե ինչ պայմաններ են առաջարկվել։ 20 րոպեանոց հաղորդման համար «Ար»-ը պահանջում է 450 դոլար՝ բոլոր հարկատեսակները ներառյալ։ ACN-ը 35 րոպեանոց հաղորդման համար 546 դոլարի նախահաշիվ է ներկայացրել, իսկ մեր պետական հեռուստաընկերությունը 20 րոպե հաղորդման համար 1784 դոլար է պահանջում։ Կարծում եմ, այս տարբերությունը պետք է մտահոգի ոչ միայն օրենսդիր, այլ գործադիր մարմիններին։ Այդքան հե՞շտ է պետբյուջեի գումարները ծախսել։ Վերահսկիչ պալատն այստեղ ստուգելու բան ունե՞ր, թե՞ ոչ։
-Հեռասփռման տարբերությունները նկատի առե՞լ եք։
-Դա այլ խնդիր է, որը պիտի կարգավորվի հեռահաղորդակցության նախարարության հետ։ Նախահաշիվները միայն հաղորդման պատրաստման ծախսերին են վերաբերում։ 1 ժամվա հեռուստամոնտաժի համար ՀԱՀ-ն 60 դոլար է պահանջում։ ACN հեռուստաընկերությունը, որը ժամանակակից թվային սարքավորումներով է մոնտաժը կատարում՝ 15 դոլար է ուզում։
-Գուցե այստեղ դեր ունեն Ձեր եւ «Բիզնես TV»-ի, այսպես ասած, սերտ հարաբերություննե՞րը։
-Այդ սակագները բոլորի համար նույնն են։ Իմ անձնական կապերն այստեղ դեր չունեն։ Իրոք, այդ հեռուստաընկերությունը ստեղծելը նաեւ իմ գաղափարն էր։
-Եթե պետբյուջեի միջոցների օգտագործման արդյունավետության խնդիր կար, ինչո՞ւ էր պետք հեռուստատեսության նաեւ գովազդային գործունեությունն ուսումնասիրել։
-Բա մենք չիմանա՞նք, թե մեր պետական հեռուստաընկերությունն իրականում ինչ գումարներ է շահում եւ ծախսում։ Կարող է, չէ՞, հանկարծ պարզվել, որ մասնավոր աղբյուրներից ֆինանսավորումը բավարար է եւ կարելի է կրճատել ու խնայել այդ օղակին հատկացվելիք բյուջետային միջոցները։
-Որովհետեւ այդ երեք ընկերությունները նախապես մասնակցել են հեռուստագովազդի համար սահմանված մրցույթին։
-Ի՞նչ պայմաններով։ Եվ եթե ամբողջությամբ նախապես գնել են հեռուստատեսությամբ գովազդի բացառիկ իրավունքը, ուրեմն ո՞ւր են այդ փողերը։
-Այնուամենայնիվ, այս բոլոր խնդիրներում որքանո՞վ է էական անձնային գործոնը։ Տարաձայնություններ ունեք հեռուստատեսության, «ՀՀ»-ի ղեկավարների հետ, բայց ոչ, ասենք «ՌԱ»-ի խմբագրի, որը ԱԺ-ի գործուն «միջամտության» շնորհիվ այդ պաշտոնին հայտնվեց։
-Ընդհանրապես, մեծ տեղ եմ հատկացնում անձերին։ Սակայն ինձ համար անհասկանալի է մի բան, երբ ԱԺ-ի նախագահը նույն կերպ, օրենքի շրջանակներում «ՌԱ»-ի խմբագիր է նշանակում, ինչպես նախկինում «ՀՀ»-ի խմբագրին էր նշանակել, ի՞նչ հիմքերով է վերջինս քննադատում այդ արարքը։ Գտնում եմ, որ խմբագիրը պետք է նախ հարցներ. «Իսկ ինձ նշանակելիս հարցրեցի՞ք «ՀՀ»-ի խմբագրակազմի կարծիքը»։
-Բայց այդ դեպքում թերթի աշխատակազմը չըմբոստացավ իրենցից մեկի նշանակման դեմ։
-Իսկ մենք ի՞նչ գիտեինք՝ կըմբոստանա՞, թե՞ չի ըմբոստանա։ Ընդ որում, չեմ կարող ասել, թե խմբագրակազմի կողմից միանշանակ է ընդունվել Լիզա Ճաղարյանի նշանակումը։ Եվ հետո, արձանագրենք, որ երբ «ՌԱ»-ի կոլեկտիվը (բացառությամբ՝ մի քանիսի) համաձայնության եզրեր գտան նոր խմբագրի հետ եւ սկսեցին աշխատել՝ նրա քույր թերթը սկսեց պարսավանքի խոսքեր ասել, ծաղրել, կծմտել կոլեկտիվին ասելով՝ «մկան վազքը մինչեւ մարագն էր»։ Ինձ համար այս ամենն անհասկանալի է։
Պետական թերթեր այցի ժամանակ փորձեցինք պարզել, թե նրանք ինչպես են պատկերացնում կարգավիճակի խնդիրը՝ ազատությո՞ւն, թե՞ պետական կախվածություն։ Հետո մամուլում անհասկանալի հրապարակումներ եղան, թե «մեզանից ուզում են ազատվել»։ Ուրեմն, եթե նրանց ազատ գործել ենք առաջարկում՝ ուզում ենք նրանցից ազատվել, իսկ եթե հիշեցնում ենք, որ նրանց հիմնադիրն ենք՝ մեկնաբանում են, թե մեզ ուզում են ճնշել… Կարծում եմ, որ պետպատվերի եւ պետական լրատվամիջոցների կարգավիճակի հարցերը պիտի մոտ ժամանակներս ճշգրտվեն ու փոխհարաբերությունները հստակ կլինեն։
Հարցազրույցը վարեց ԱՆՆԱ ԻՍՐԱՅԵԼՅԱՆԸ
Հ.Գ. Նախատեսում ենք արծարծված խնդիրների վերաբերյալ ներկայացնել նաեւ «ՀՀ»-ի խմբագիր Լիզա Ճաղարյանի տեսակետը:
