«Հիմա Ռոբերտ Քոչարյանը լեգիտի՞մ, թե՞ ոչ լեգիտիմ նախագահ է» հարցիս ի պատասխան Վազգեն Մանուկյանը նախ հիշեցրեց առաջին փուլից հետո կուսակցության խորհրդի հայտարարությունն այն մասին, որ ընտրություններն ազատ ու արդար չեն անցել: Նա նշեց, որ չնայած համեմատաբար պակաս ակտիվությամբ, բայց հետեւել են երկրորդ փուլի ընթացքին եւս ու էլի խախտումներ արձանագրել, բայց «հայտարարել, որ նա լեգիտիմ չի եւ սկսել պայքար նախագահի դեմ, կարծում եմ, հիմա իմաստ չունի։ Լավ, ես չեմ ընդունում, որ Ռոբերտ Քոչարյանը արդար կերպով ընտրված է ժողովրդի կողմից։ Կասենք՝ նշանակված թե ընտրված, նշանակություն չունի, բայց սպասենք երկու֊երեք ամիս, տեսնենք, թե ինչ է անելու։
Այսպիսի ընտրություններից հետո ես մեծ դրական արդյունքներ չեմ սպասում, բայց Լեւոն Տեր֊Պետրոսյանից հետո նոր անձի գալը կարող է որոշ փոփոխություններ բերել, որոնք հետագա ավելի մեծ փոփոխությունների հնարավորություն կարող են տալ։ Կապրենք՝ կտեսնեն։ Դեպի վատը կգնա՝ մենք նույն ձեւով պայքարելու ենք մեր գաղափարների համար, դեպի լավը կգնա՝ քաղաքական նոր իրավիճակ կստեղծվի, որը, որպես Հայաստանի քաղաքացի, կարող եմ միայն ողջունել՝ բայց երբեք չծածկելով այն, թե ինչպես տեղի ունեցան ընտրությունները»։
Հարցիս, թե ճի՞շտ են այն լուրերը, թե ընտրությունների առաջին փուլից առաջ եւ հետո Ռոբերտ Քոչարյանն նրա վարչապետի պաշտոն է առաջարկել, բացասական պատասխան ստացա։ Թերթերում լուրեր են հրապարակվել, թե ԱԺՄ֊ի նախկին դաշնակիցներից ոմանք հետագա պաշտոնավարման ինչ֊ինչ առաջարկներ են ներկայացրել՝ Վազգեն Մանուկյանին ընտրություններում աջակցելու համար։
Պրն Մանուկյանը չկամեցավ մասնավորեցնել՝ «ամեն մեկն իր ճանապարհով գնաց, դա թողնենք իրենց», պատճառաբանությամբ։ Իսկ ՀՅԴ֊ն, նրա կարծիքով, ինչու՞ այս անգամ որոշեց սատարել Ռոբերտ Քոչարյանին. «Հարգանքով կվերաբերվեմ ցանկացած կուսակցության դիրքորոշմանն՝ անկախ նրանից, ի՞նձ սատար կկանգնեն, թե՞ մեկ ուրիշի։ Բայց երկու պահանջ, այնուամենայնիվ, ես կունենամ հատկապես այն ուժի հանդեպ, որն իրեն հայտարարում է ազգային. մաքրություն ընտրությունների ժամանակ, որը, ցավոք սրտի, չտեսա, եւ բաց դեմքով ու ոչ թե բամբասանքով աշխատել։ Դաշնակցությունն իր որոշումն ընդունեց, իր պատասխանատվությունը վերցրեց իրադարձությունների այս փուլում, տեսնենք, թե այն ինչ արդյունքներ կունենա։ Չնայած, պետք է ասեմ, որ այսպիսի պետություններում Դաշնակցությունը Ռոբերտ Քոչարյանին սատար կկանգնե՞ր, թե՞ ոչ, նույն 60 տոկոսը կկազմակերպվեր նրա համար»։
Կարդացեք նաև
ԱԺՄ֊ն նախընտրական շրջանում արդեն հայտարարում էր խախտումների մասին, Արարատում նրա շտաբի անդամների դեմ բռնության դեպք արձանագրվեց, այդ դեպքում, ինչու՞ շարունակեց ընտրապայքարը։ Պրն Մանուկյանը նախ նշեց, որ անձամբ ինքը նախագահ դառնալու համար չէ, որ մտել է քաղաքականություն. «Իհարկե, դեռ 60֊ականների զարթոնքից եկած ու դեռեւս չլուծված մեր խնդիրները՝ ազատ հասարակություն, Ղարաբաղի հարց, հեշտ կլինի լուծել, եթե լծակներ ունես։ Լավագույնը նախագահի լծակն է ներկայումս… Ինչքան էլ փչացած լինեն ընտրությունները, պետք է կարողանալ մեծ ուժ հավաքել եւ ջարդել կեղծ ընտրությունների մթնոլորտը։ Անկախ որեւէ բանից՝ մեր կուսակցությունը կմասնակցի բոլոր ընտրություններին, եւ անկախ նրանից, թե ինչպիսին կլինի իմ դերը։ Դա երկիրը փոխելու միակ միջոցն է»։
ԱԺՄ֊ն պրն Մանուկյանը բնորոշեց որպես ներկայումս Հայաստանի ամենամեծ կուսակցություններից մեկը՝ կառույցներ ունեցող լուրջ կուսակցությունների շարքում, ԱԺՄ֊ից բացի, նշելով նաեւ Կոմկուսի, Դաշնակցության անունները։ Ինչ վերաբերում է ընդդիմադիր դաշտում նոր դաշինքների ձեւավորմանը, Ազգային ժողովի ընտրությունների ընթացքում հնարավոր է համարում նոր դաշինքները՝ կարծիք հայտնելով, որ ԱՊ եւ ԱԱ կուսակցությունների հետ դաշինքն առաջիկայում կպահպանվի: Կարեն Դեմիրճյանի շուրջ հայտարարված նոր շարժմանը մասնակից լինելուն, ասաց, որ այնքան էլ տեղյակ չէ, թե դա ինչ շարժում է լինելու։ Ըստ լուրերի՝ անվտանգության մարմինները հետեւում են որոշ պաշտոնյաների եւ քաղաքական գործիչների գործունեությանը։ Երբ Սերժ Սարգսյանին ասուլիսում հարցրի, թե ճի՞շտ է, որ Լեւոն Տեր֊Պետրոսյանին հրաժարականից առաջ իր օգնությամբ ինչ֊ինչ փաստարկներ են ներկայացվել, նախարարը ժխտեց։ Անձամբ իր հանդեպ Վազգեն Մանուկյանն այդպիսի «հետաքրքրասիրություն» նկատե՞լ է։
«Կներեք, բայց այդ հետաքրքրասիրությունը որոշ մարմինների կողմից եղել է եւ մինչեւ շարժումը. այն ժամանակ ԿԳԲ֊ի կողմից էր, նույնը եղել է նաեւ 91 թվից հետո, երբ վարչապետությունից հրաժարվեցի։ Դա նորույթ չէ։ Ինչպես հայտնի է, ոչինչ գտնել չեն կարողացել։ Խոսքն այլ բանի մասին է. այսպիսի պետություններում եւ հենց Հայաստանում իշխանությունները միշտ աշխատում են վարկաբեկող փաստեր՝ «կոմպրոմատ», գտնել տարբեր մարդկանց վրա… Երբեմն դա կարող են անել պոպուլիստական նպատակներով, որ հասարակությանը ցույց տան, թե կաշառակերության դեմ են պայքարում եւ այլն։ Բայց հիմնականում դրանով փորձում են ապահովել ոմանց լռությունը կամ իրենց կողմը քաշելը»։
«Այս ընտրարշավի ընթացքում այդպիսի բան նկատե՞լ եք» հարցին պատասխանեց, որ միայն ենթադրություններ, այսինքն՝ օպերատիվ տվյալներ ունի, բայց ոչ այնպիսիք, որ բացահայտ կերպով կարողանար խոսել այդ մասին եւ ապացույցներ ներկայացնել, որոնք «ցավոք սրտի, այդպիսի հարցերում շատ դժվար է ներկայացնել»։ Արդյո՞ք ընդդիմությունը դույզն֊ ինչ դեր չունեցավ Տեր֊Պետրոսյանի հրաժարականի հարցում. քաղաքական մեկնաբան Տիգրան Հայրապետյանն էր ասում, որ երկրում հեղաշրջում տեղի ունեցավ, որին, բացի «Նոր ուղի» կուսակցությունից, բոլոր քաղաքական ուժերը մասնակցեցին. «Հրաժարականը հնարավոր չէր լինի, եթե չլիներ նախորդ տարիների պայքարը. 96 թվին, եթե կոպիտ արտահայտվենք, իշխանությունն արդեն քաղաքական դիակ էր դարձել, նրան մի կողմ դնելու դերը, բնական է, իր վրա վերցրեց Վազգեն Սարգսյանը։ … Եթե այդ սցենարները շարունակվեն, անընդհատ Հայաստանում ուժային կառույցների միջոցով փոփոխություններ տեղի կունենան…»։
«Արեւմուտքի աջակցությունը վայելող գործիչ» որակումներին վերաբերող հարցիս պրն Մանուկյանը պատասխանեց, որ դրանք ստանդարտ մեղադրանքներ են։ Անկախ Հայաստանի քաղաքական, տնտեսական զարգացման համար շատ էական է համարում Ռուսաստանի հետ ռազմավարական դաշնակից լինելը՝ միաժամանակ կարեւորելով նաեւ Արեւմուտքի հետ համագործակցությունը, Եվրախորհրդին անդամակցելը։ «Հակառակորդներին վարկաբեկելիս Արեւմուտքի հետ կապերի մասին են խոսում, քանի որ ժողովրդի մեծ մասն իր հույսերը կապում է դաշնակից Ռուսաստանի հետ»։
Պրն Մանուկյանը Արեւմուտքի երկու սկզբունքներից մեկին դեմ է, ուստի ինքն այնքան էլ ձեռնտու չէր լինի Արեւմուտքի համար։ «Բացի նրանից, որ Արեւմուտքը ձգտում է պետություններին իր նման դարձնել, այսինքն՝ ժողովրդավարական, մի այլ առաջնահերթ նպատակ եւս ունի՝ տարբեր երկրներին թելադրել, թե նրանք ինչ դեր պետք է զբաղեցնեն համաշխարհային հանրության մեջ։ Իսկ Արեւմուտքը Հայաստանին ուզում է թելադրել թույլ, ամբիցիա չունեցող պետության դեր։ Սրան ես համաձայն չեմ»։
Ինչ վերաբերում է Հայ դատի տեղին՝ Հայաստանի արտաքին եւ ներքին քաղաքականության մեջ, Վազգեն Մանուկյանի կարծիքով, բոլոր հասարակական կազմակերպություններն ու քաղաքական կուսակցությունները պետք է կանգնած լինեն այդ հիմքի վրա. «Կառավարության դերը պետք է թելադրված լինի տվյալ պահի իրատեսական հնարավորություններից։ Ամբողջությամբ չպետք է հրաժարվի այդ խնդրից, բայց եւ դրոշակ չդարձնի իր արտաքին քաղաքականության մեջ»: «ՀՀՇ֊ի հետ կապված, իսկապես մի տարօրինակ բան տեղի ունեցավ։ 88 թվին սկզբնավորված շարժումը շատ կարեւոր փորձ էր մեր ժողովրդի համար՝ գավառական մտածողությունից դուրս գալով պրագմատիկ, ազգային հասարակություն ստեղծել ու անկախ պետություն։ Բայց առաջ եկան մարդիկ, որոնք ազգայինը մի կողմ թողեցին, որպես հնամաշ հագուստ, ազատության գաղափարից վերցրին այն, ինչ ցուցափեղկում է, եւ կարելի է արտասահմանին ցույց տալ։ Փաստորեն կորցրինք ե՛ւ ազգայինը, ե՛ւ ժողովրդավարականը։ Լեւոն Տեր֊Պետրոսյանի դուրս գալով, զգում եմ, բնական ձեւով ազգայինի տարրեր են մտնում հասարակության մեջ»։
Սակայն, ըստ պրն Մանուկյանի, այժմ Հայաստանում պետությունը միաժամանակ ազգային արմատներ եւ ժամանակակից կառուցվածք ունեցող պետություն չէ: «Այդ երկու գաղափարներից՝ ազգային եւ ժողովրդավարական, մեկի իրագործումն առանց մյուսի՝ կործանարար է Հայաստանի համար»։ Ի դեպ, մոտ երկու ամիս առաջ Երեւանում հրավիրված ասուլիսում ՀՅԴ բյուրոյի ներկայացուցիչներ Բենո Թոնդյանն ու Կարո Արմենյանը Հայ դատի սկզբունքները կարեւորեցին Հայաստանի ներքին քաղաքականության, հատկապես կրթական ոլորտի համար։ Գիտության եւ կրթության նոր նախարար Լեւոն Մկրտչյանը Ազգային հարցի եւ ցեղասպանության ուսումնասիրման կենտրոնի նախագահն է, եղել է Հայ դատի կենտրոնական հանձնախմբի անդամ. արդյո՞ք կրթական համակարգում փոքր֊ինչ ավելի ընդգծված չի կարող դառնալ ազգայինը, քան սթափ բանականությունն է պահանջում։
Փակագծերում նշեմ, որ նույն օրն այս մասին հարցրի նաեւ պրն Մկրտչյանին. նախարարի եւ ԱԺՄ առաջնորդի՝ մոտեցումներն այս հարցում գրեթե նույնը դուրս եկան։ Վազգեն Մանուկյանը հայտնեց, որ չնայած չէր ուզենա հեշտ տեղ գտնել Աշոտ Բլեյանին մեղադրելու համար, որը պարզապես Լեւոն Տեր֊Պետրոսյանի քաղաքականության իրականացնողն էր կրթական համակարգում, բայց նրա ժամանակ այդ համակարգը լրիվ ապազգային էր։ Ինչ վերաբերում է Լեւոն Մկրտչյանին, պրն Մանուկյանը նշեց, որ նա, ինչպես չակերտներում ասում են, թունդ դաշնակցական չէ։ «Կլինի՞ կրթական համակարգը հիմնված ազգայինի եւ համամարդկային արժեքների վրա», առաջարկում է սպասել. «Նախորդ իշխանությունները վերցրին ժողովրդավարություն բառը եւ վարկաբեկեցին. նորերը կարող են վերցնել ու մյուս բառը վարկաբեկել, եւ դա ցավալի կլինի։ Տա աստված, որ ազգայինը մեր հասարակության մեջ չմտնի «մենք ենք, մեր սարերը» ճանապարհով, դա տանում է դեպի սարեր, ուրիշ ոչ մի տեղ»։
ՌՈՒԶԱՆ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
Հարցազրույցը հեռարձակվել է «Ազատություն» ռադիոկայանով
