Բոլորին է հայտնի Շառլ Ազնավուրի եւ Տիգրան Մանսուրյանի տարիների բարեկամությունը։ Եվ ահա՝ Ազնավուրի ծննդյան 70-ամյակի տարելիցի առիթով մեր աշխատակից Սարո Գյոդակյանը հանդիպեց սիրված երգահանին եւ խնդրեց վերհիշել աշխարհահռչակ երգչի հետ իր առաջին հանդիպում-ծանոթությունը։
Տարիներ առաջ էր։ Հայկական կինոնկարների փառատոն էր Փարիզում։ Փառատոնն առիթ տվեց ինձ եւս մեկ անգամ հանդիպելու աշխարհի տարբեր երկրներում ապրող ու գործող Սփյուռքի անվանի արվեստագետների հետ։ Նրանց թվում էր նաեւ աշխարհահռչակ երգիչ եւ երգահան Շառլ Ազնավուրը: Կինոփառատոնի կազմակերպիչներից մեկը՝ թատրոնի եւ կինոյի դերասան Սերժ Ավետիքյանն ինձ ասաց. «Վաղը գնալու եմ օդանավակայան՝ Փարիզ եկող Շառլ Ազնավուրին դիմավորելու։ Ուզո՞ւմ ես միասին գնանք»։ Սիրով համաձայնեցի։ Օդանավակայանում հանդիպում եմ Ազնավուրին, ծանոթանում նրա հետ։ Հագնված է ծայրահեղ պարզ, խոսում է մաքուր հայերենով։ Հարաբերությունների մեջ անմիջական է եւ սիրալիր։ Նստում ենք տաքսի եւ օդանավակայանից գալիս ենք Փարիզ։ Ես տեսնում եմ, թե ինչքան ուրախ է տաքսու վարորդը, որ իր կողքին նստած է ինքը՝ Ազնավուրը։ Ազնավուրը Փարիզում չէր բնակվում։ Եկել է միայն մեկ օրով։ Այդ մեկ օրվա ծրագրի մեջ կարեւոր տեղ է գրավում Հայ կինոյի փառատոնը։ Սիրով ընդունել է կինոփառատոնի կազմակերպիչների առաջարկը՝ «ելույթ ունենալ Ֆրանսիայի հեռուստատեսությամբ եւ խոսել Հայերի, Հայ արվեստի, Հայ կինոյի մասին։ Եվ ահա օդանավակայանից ճանապարհվում ենք դեպի Փարիզի հեռուստակենտրոններից մեկը։ Ճանապարհին խոսում ենք հայոց լեզվի մասին, արեւմտահայերենի եւ արեւելահայերենի մասին։
Ազնավուրը շատ է սիրում արեւմտահայերենը։ Խոսում ենք Հայ կինոյի մասին։ Ազնավուրն ասում է, որ ինքը մեծ կինոդարան ունի եւ ափսոսանք է հայտնում, որ այդ կինոդարանում հայկական ֆիլմերի թիվը քիչ է։ «Ուզում եմ «Հայֆիլմի» վերջին տարիների բոլոր կինոնկարներն ունենալ»,- ասում է նա։ «Այս ֆիլմերը դիտելու ընթացքին խնդրում եմ ներողամիտ լինեք երաժշտության նկատմամբ»,- ասում եմ ես։ «Ինչո՞ւ»,- կտրուկ հարցնում է նա։ «Որովհետեւ դրանց մեծ մասի երաժշտությունը ես եմ գրել»,- պատասխանում եմ։ Լռում է։ Իսկ պատասխանը երեկոյան Եմ ստանում Փարիզի «Ստուդիո 43» կինոդահլիճում։ Կողք-կողքի նստած ենք՝ Ազնավուրը, իր քույրը՝ Աիդան եւ
կինոյի հռչակավոր կոմպոզիտոր Ժորժ Կառվարենցը։ Դիտում ենք Հենրիկ Մալյանի «Մենք ենք, մեր սարերը» ֆիլմը։ Կինոդիտումից ու դահլիճի լույսը վառվելուց անմիջապես հետո Ազնավուրը սեղմում է ձեռքս մի ջերմությամբ, որ կարող էի մեծ եղբորից զգալ կամ մեկ այլ հարազատ մարդուց։ Ես հիշում եմ ավտոմեքենայի մեր զրույցը եւ լռում եմ։ Լավ, շարունակեմ պատմությունը։ Մտնում ենք հեռուստակենտրոն։ Արտիստական աշխարհի յուրատեսակ խառնարան հանդիսացող այս շենքի միջանցքներով անցնելիս հանդիպած մարդկանց աչքերին Շառլին հանդիպելու ուրախությունն էր փայլում։ Երբեմն լուռ, երբեմն էլ հիացական անսքող արտահայտությամբ։ Թվում է՝ Հռոմի
Կարդացեք նաև
պալատի միջով իր սովորական ճանապարհն է անցնում սիրված զորապետը կամ սենատորը։ Իմ մեջ աճում էր հպարտության զգացումը։ Ահա Ազնավուրը հեռուստատեսային խցիկի առջեւ նստած հպարտության եւ արժանապատվության բարձր զգացումով ներկայացնում է իր ազգը, թվարկում է մի շարք հայկական ֆիլմեր, խոսում դրանց մասին։ Մասնավորաբար՝ «Պեպո» կինոնկարի մասին։ Զրուցակցի այն հարցին, թե ո՞ր լեզվով է ինքը գերադասում խոսել, Ազնավուրն ասում է. «Հայերս ֆրանսերենով խոսում ենք ծանր ու լուրջ բաների մասին։ Սակայն մենք կատակում, ծիծաղում ենք հայերենով»։ Իր այս պարզ պատասխանի մեջ ես տեսնում եմ իր Հայրենիքից հեռու ապրող Հայ մարդու բարդ նկարագիրը, որ օտարին ուզում է ներկայանալ ժպտերես եւ կենսախինդ։ Այդ պահին ես հիշում էի Վիլյամ Սարոյանի գրականության մեջ ծայրեծայր ծփացող աշխարհին ուղղված բարի ու մարդկային ժպիտը։ Ազնավուրն իր գործն ավարտած է համարում։ .
Շատ հավանեց «Մենք ենք, մեր սարերը» ֆիլմը։ Թեեւ թվում էր, թե արեւմուտքի դինամիկ եւ հախուռն գոյությամբ ներկայացնող ֆիլմերին սովոր հանդիսատեսը կարող էր եւ չհաղորդակցվել մաթեւոսյանական ծմակուտցիների հանդարտ ու ծանրաշարժ ռիթմին։ Իր հիացմունքն է հայտնում այս ֆիլմի առթիվ։ Այս հիացմունքի մեջ ես տեսնում եմ, իհարկե, արվեստի բարդ ըմբռնություն ունեցող մարդուն։ Սակայն իր գնահատանքի մեջ առավել կարեւորը յուրային լինելու իր զգացումն է, որ կարծես ասում է. «Ես այս ֆիլմը ստեղծող իրականության մասն եմ։ Էկրանի բոլոր այս մարդկանց գիտեմ։ Ի՛մն է իրենց վարքն ու հոգեբանությունը, ազնվությունն ու խենթությունը»։ Ուշ գիշերին բոլորս միասին էինք «Ժենի» ռեստորանում։ Անուշ զրույց էր ազգային ոգու շուրջ, Հայրենիքի եւ Սփյուռքի կապերի շուրջ։
Առավոտ վաղ Ազնավուրը պետք է մեկներ ինքնաթիռով եւ Աիդա Ազնավուրի եւ Ժորժ Կառվարենցի մտահոգությունն էր, որ Ազնավուրը ժամ առաջ մտնի անկողին։ Ինքն այդ մտահոգությունը չուներ։ Պատրաստ էր բոլորիս համար զոհել իր ժամանակը։ Ուրախ եմ, որ տեսա իրեն, զրուցեցի իր հետ։ Աշխարհահռչակ երգչի նկարագրի մեջ ինձ համար ամենագրավիչը նրա պարզությունն էր եւ սթափ միտքը, որ անհաղորդ լռությամբ էր վերաբերում իր արվեստին, իր անձին ուղղված գովեստի ամենաաննշան արտահայտությանն անգամ…
