Բանաստեղծի ասած՝ «Կա մի թուլություն, որ ինձնից վանել չեմ կարողանում»։ Իմ թուլությունը համեմատական ազգաբանությունն է։ Ավելի ճիշտ՝ ճակատագրով ու կարելիություններով իրար այնքան մոտ հայերիս ու հրեաների՝ «միմյանց վանող այդ նույնատիպ լիցքերի» բաղդատումը, որով, իհարկե, միայն ես չեմ զբաղվում։
Մեղքս ինչ թաքցնեմ։ Կար ժամանակ, երբ ես խոր խոցված էի նկատում մեր ազգի արժանապատվությունը եւ ճնշված էի զգում, ինչպես Պարոնյանը կասեր, ինքզինքս, երբ հիշում էի, որ մեր մրցակիցներն աշխարհին Աստված են տվել, Մովսեսի պես մարգարե, կեցության եւ գիտակցության հարաբերակցությունը դիպուկ բնութագրող հանճար՝ «Մարքսի նման ճաճանչափայլ», սիրո եւ էրոտիկայի մեծագույն մեկնիչ Ֆրեյդ ու իր հարաբերականության տեսությամբ տիեզերքը մարդկությանը ճանաչ դարձնող Էյնշտեյն… Սակայն, ինչպես հայտնի է, այդ փոքր ազգը աշխարհին առայժմ նոր մեծեր չի տալիս։ Հենց միակ ափսոսանքս էլ դա է ու նաեւ այն, որ ըստ բազում անեկդոտների, հնարամտության եւ խորամանկության առումով հայերս հրեաներին արժանի, եթե կուզեք՝ գերազանցող ախոյան ենք…
Ավա՛ղ, վերջերս վերստին կոտր ընկնելու դժբախտություն ունեցա։ Տեղնուտեղը՝ «Քանի լեզու գիտես, այնքան մարդ ես» նպատակամետ հրապարակումը կարդալուց անմիջապես հետո։ Դրանից իմացա, որ մեր դարավոր մրցակիցները, մեզնից դարձյալ առաջ են անցել մի այնպիսի ուղղությունում, ուր մեր հնարավորություններն ավելի մեծ են: Գրված է՝ «Իսրայելում լույս է տեսել հերթական 15-րդ պարբերական հրատարակությունը ռուսաց լեզվով» (ընդգծողը ես եմ՝ Ժ.Մ.): Սակայն, փառք Աստծո, երբ թուղթ ու գրիչ առա, ցուցակներ կազմեցի, համոզվեցի, որ հայ-հրեական ազգային մրցակցությունում այս կողմից առայժմ վտանգ չի սպառնում։ Ավելին՝ մեզանում լույս տեսնող ռուսերեն պարբերականները 2 միավորով՝ հավաքաբար ի դեմս նորածին ու բազմագույն «էրոտիկայի» եւ ցայսօր վիճելի հայոց պետության անվանակից «Ուրարտու» հավելվածի։ Չմոռանանք, որ հրեաները այդ տարածքին են հասել իրենց պատմության հռչակման գրեթե 5 տասնամյակում, իսկ նրանցից նույնիսկ առաջ ենք անցել մեր անկախության 4 տարում։ Բացի այդ, մեր կրպակներն արդեն իսկ նեղվում են ներկրվող ռուսատառ ու ռուսաշահ, մեծ քաղաքականությունից մինչեւ անկողնային մանրուքներ արծարծող թերթ-ամսագրերի առատությունից, ինչը կարող է երազանք համարվել Իսրայելում։
Այդուհանդերձ, գտնում եմ, որ պետք չէ բավարարվել սույն ճշմարտությանը իրազեկ լինելով։ Հարկավոր է մրցակիցներից առաջ անցնել հիմնավորապես։ Ու «Քանի լեզու գիտես, այնքան մարդ ես» հոդվածը ինձ հուշում է մի քայլ, որով «մատ» կանենք մրցակցին։ Հենց այս շարադրանքով այդ մասին ես իրազեկ կպահեմ «Առավոտի» գլխավոր խմբագրին։ Կառաջարկեմ տպագրել ոչ թե ռուսերեն, այլ միջազգային մնացած երեք լեզուներով, նաեւ ու հատկապես պարսկերեն, թուրքերեն, թուրքմեներեն, ղրղզերեն, չինարեն, հունարեն, շվեդերեն, իտալերեն, մի խոսքով Հայաստանի հետ դիվանագիտական-տնտեսական կապեր հաստատած բոլոր երկրների պետական լեզուներով։
Ի՜նչ շահավետ կլիներ։ Մենք՝ հայերս, այս դեպքում մի գնդակով կորսանք ոչ թե երկու, այլ մի քանի տասնյակ նապաստակներ։ Նախ՝ մեզ կպատկանի այլալեզու պարբերական մամուլը բազմացնելու եւ ծաղկեցնելու մենաշնորհը, որը ինչպես վերը վկայակոչված հոդվածի տրամաբանությունից է երեւում, դեռեւս վիճարկելի է։ «Առավոտի» բազմալեզու հավելվածների արտասահմանյան վաճառքի շնորհիվ կմեծանա «Հայաստանից բացարձակ խորթացած» անձնավորությունների մեջ գեների արթնացման եւ իրենց հայրենիքին այցելելու հավանականությունը։
Կա, իհարկե, նաեւ շահավետության կիրառական կողմը։ Այն, որ շուկայական միջազգային հարաբերություններում հայոց կողմին կօգնի կուլ չգնալ օտարներին, ամեն առաջարկ չընդունել իբրեւ հալած յուղ, մեր երկրի դուռ-դարպասները հեշտությամբ չբացել հնացած, կասկածելի խորհրդանիշներով հագուստեղենի, դարձյալ հնացած ու կասկածելի բաղադրությամբ սննդամթերքների ու դեղամիջոցների դեմ, որոնք մեր միալեզու՝ հայախոս վաճառականները ժողովրդին են հրամցնում ըստ օտար մատակարարների բնութագրումների։ Նաեւ այն, որ այդ հավելվածները հայոց ազգային համալսարանի ու Վ. Բրյուսովի անվան ինստիտուտի ռոմանո-գերմանական եւ արեւելագիտության բաժինների ուսանողությանը կընձեռեն համեմատական լեզվաբանությանը հիմք հանդիսացող համեմատական ընթերցանությամբ զբաղվելու լայն հնարավորություններ եւ ինչու չէ, դրանց ստեղծող ժուռնալիստներին արտոնյալ պայմաններ կտրամադրի ցերեկային լրագրական հոգնատանջ գործունեությունից հետո սովորել այս հայտնի բուհերի երեկոյան բաժիններում։
Ժաննա ՄԽԻԹԱՐՅԱՆ
